Ejderha bir insana dönüşür mü? Eğer ejderha Çin’de ise neden olmasın.
Geçen Kasım ayında 77 yaşında ölen İtalyan yönetmen Bernardo Bertolucci’nin 1987 yılı yapımı Son İmparator (The Last Emperor) filmi Çin’in son imparatoru Pu Yi’nin hayatını anlatır. Uzun yıllar tahtta kalan yaşlı imparatorun ölmesi üzerine, imparatoriçenin kararı ile Mançuryalı bir prensin oğlu olan Pu Yi annesinden koparılarak Yasak Şehir ’e getirilir. 1908 yılında “On bin yılın efendisi ve Cennetin Oğlu” olarak üç yaşında tahta çıkarılır. Başkent Pekin’de 600 yıl önce 14 yılda inşa edilen çok sayıda görkemli ahşap binadan oluşan ve çevresinde güvenlik nedeniyle su kanaları yapılan Yasak Şehir’de gün batımından sonra tek bir erkek kalabilmektedir. O tek erkek İmparatordur. Çevredeki erkekler gerçek erkek değildir hepsi hadım edilmiştir. Pu Yi şehrin dışına çıkıp kendi evine, annesine gitmek ister ancak bu olanaksızdır. İmparator bile olsa da bu şehrin kapıları ona kapanmıştır. Pu Yi hayatı boyunca de hep istemediği kapılar arkasında kalmak zorunda kalmıştır. Bu yüzden filmde, Kapıyı Aç! “Open the door” sözlerini sıkça duyarız.
Genç İmparator Yasak Şehir’de İskoçyalı öğretmenden Çin kültürü ve geleneklerine aykırı batı kültürü ve yaşam tarzına ait dersler alırken, şehrin dışında ve Çin’de değişim yaşanmaktadır. 17. yüzyılda başlayıp 19. yüzyılda etkisini arttıran Avrupalıların ekonomik ve dinsel yönden ülkeye egemen olmasına karşı çıkan öğrenciler gösteriler yapmaktadır. 1911’de Cumhuriyet ilan eden ulusal güçler imparatorun sadece Yasak Şehir’ de hüküm sürmesine izin verirler. Ancak bu durum uzun sürmez. Çinliler, zaten Mançuryalı olan hanedanı sevmemektedir. 1924 yılında Çin’de iktidar tekrar değişir ve yeni iktidar onu çıkmak istediği ancak çıkmasına izin verilmeyen Yasak Şehir ’den zorla çıkarır. Pu Yi artık Japonlar’a sığınarak çok istediği batı tarzı yaşam sürmeye başlar. Japonya’nın Çini işgal etmesinden sonra memleketi Mançurya ’da yeniden imparator olabilmek için onların kuklası olmak zorunda kalır.
İkinci Dünya Savaşı sonrasında İmparator, Japonlarla iş birliği yapmakla suçlanarak tutuklanır. Mao Zedung önderliğinde Çin Halk Cumhuriyeti kurulur. Bertolucci, filmi bu dönemle başlatıp Son İmparatorun hayatını hapishanede bulunduğu dönemde ‘geri dönüş’lerle anlatır. Son İmparator filmi, aday gösterildiği dokuz dalda Oscar almıştır. Filmin başrol oyuncusu John Lone, görüntü yönetmeni ise Bertolucci ’nin diğer birçok filminde olduğu gibi Vittorio Starora’dır.
Bernardo Bertolucci, 1941 yılında Parma’da doğdu. Babası ünlü şair Attilio Bertolucci’dir. Yönetmen de önceleri babasının etkisinde kalarak şiir yazar. Yirmi yaşında ünlü yönetmen Pier Paolo Pasolini’nin yardımcı yönetmeni olarak sinemaya giriş yapar. Devrimden Önce, Konformist, Örümceğin Stratejisi, Ay gibi bilinen filmleri yönetti. Ancak onu tüm dünyada tanıtan 1972 yılında gösterilen ve uzun yıllar yasaklanan Paris’te Son Tango filmidir. Sonraki yıllarda Çölde Çay, Küçük Buda, Çalınmış Güzellik, Teslimiyet, Düşler Tutkular ve Suçlar yönettiği önemli filmlerdir.
Pu Yi, 1959 yılına kadar tutuklu kalır. Bu yıllarda hapishane sorumlusunun Çin’de etkilerini sürdüren Konfüçyüs ve Tao öğretisine göre olumlu bir yaklaşımla onu değiştirmeye çalışır. Çin’de İmparatorluk simgesi olan ejderhadan sıradan bir insana dönüşmek mümkün müdür? Bu sorunun cevabı ve imparatorun sonunu görmek için filmi izlemek gerekir. Hatta Bertolucci’nin Çin Devrimi için güzellemesini, Yasak Şehrin görkemli güzelliği ve müzikler için bile Son İmparator izlenebilir.
Film için son cümlem “Her devrim kendi evlatlarını yer.”